PHÁT BIỂU KHAI MẠC HỘI THẢO LAO

                                                                            Ngày 24 tháng 09 năm 2010

Bệnh lao gắn liền với lịch sử phát triển XH loài người từ hàng ngàn năm nay, trên thế giới chưa bao giờ và không có một quốc gia nào, một khu vực nào, một dân tộc nào mà không có người mắc bệnh lao và chết do lao. Nhờ sự phát minh các thuốc hoá học chống lao đã giúp việc chữa lao đơn giản hơn và hiệu  quả hơn, nhưng đồng thời đã phát sinh tâm lý lạc quan của y giới, nên một thời gian đã làm lãng quên căn bệnh nguy hiểm này. Nhưng ngày nay bệnh lao đang xuất hiện trở lại và cùng với đại dịch HIV/AIDS đã trở thành 1 trong những căn nguyên gây mắc bệnh và tử vong chủ yếu, đặc biệt tại các nước đang phát triển, trong đó có VN chúng ta.

Kính thưa: Quí vị đại biểu !

Lao là một bệnh có tầm quan trọng lớn về cả phương diện kinh tế lẫn xã hội. Mức độ nặng nề của bệnh lao đã ảnh hưởng tới thu nhập quốc dân và chỉ số phát triển con người của mỗi quốc gia. Các nghiên cứu về KTYT cho thấy, mỗi BN lao sẽ mất trung bình 3 -  4 tháng lao động, làm giảm 20 – 30% thu nhập của gia đình. Những gia đình có người chết sớm vì bệnh lao có thể sẽ mất tới 15 năm thu nhập. Bệnh lao đã tác động mạnh tới 70% sức lao động, của đối tượng lao động chính của XH, làm LLSX bị giảm sút, năng suất lao động giảm, đồng thời mùa màng, chợ búa sẽ không tham gia được.

Tỷ lệ mắc và mức độ lưu hành bệnh lao thay đổi tuỳ theo khu vực, nhưng chủ yếu là do hậu quả của sự khác biệt về tình trạng KTXH. Bệnh lao là bệnh của người nghèo, mắc bệnh có liên quan một phần đến vấn đề nhà ở, dân cư đông đúc, người di tản, làm gia tăng sự tiếp xúc giữa người đã nhiễm lao và chưa nhiễm lao; lao lan tràn nhanh chóng là do sự đông đúc dân cư tạo thuận lợi cho bệnh truyền nhiễm trong không khí. Nhưng yếu tố kinh tế xã hội và SK của ND vẫn đóng vai trò quan trọng. Trên 95% số BN lao, 98% số chết do lao thuộc các nước có thu nhập vừa và thấp, 75% số người mắc bệnh lao ở lứa tuổi 14 – 55, là lứa tuổi làm ra nhiều của cải nhất trong cuộc đời.

Một trường hợp lao truyền nhiễm, nghĩa là khạc đờm BK(+) có thể lây truyền cho 10 – 20 người để gây nên một trường hợp lao truyễn nhiễm mới. Trước đại chiến thế giới thứ hai, cứ một người lao truyền nhiễm sẽ gây nên 13 cas nhiễm lao mới, gần đây ở Châu phi người ta thấy 1 cas lao truyền nhiễm đã gây nên từ 10 – 14 cas nhiễm lao mới; còn ở những nước phát triển hiện nay 1 cas lao truyền nhiễm chỉ gay nên 2-3 nhiễm trùng lao mới.

Nếu tính cụ thể, theo sơ đồ dịch tễ tự nhiên của bệnh lao do Grosset mô tả thì : 1 lao TN (BK+) sẽ lây cho 10 người mỗi năm; chẳng hạn có 100 cas BK+ trong đờm thì hàng năm sẽ có 1.000 người nhiễm lao. Tỷ lệ phát thành lao hoạt động là 10%, nghĩa là trong 1.000 người nhiễm lao này sẽ có 100 người phát triển thành lao hoạt động và ½  trong số này là lao truyền nhiễm có BK+, lại tiếp tục bổ sung vào nguồn lây vốn có.

Kính thưa: Quí vị đại biểu

Bệnh lao là một vấn đề toàn cầu, người ta ước tính hiện nay có khoảng 2,2 tỉ người (1/3 dân số thế giới) bị nhiễm lao. Nhưng cũng còn may mắm là không phải tất cả những người nhiễm lao này đều mắc bệnh. Trong 1 số trường hợp những vi khuẩn này hiện diện trong cơ thể nhưng không “nhân bản”. Cứ 10 người đã nhiễm lao, có 1 người có biểu hiện bệnh lao ở 1 GĐ nào đó hay trong cả cuộc đời. Nếu 1 khi hệ thống miễm dịch của cơ thể không đủ sức bảo vệ, chúng sẽ trỗi vậy và người đó sẽ bị mắc bệnh lao. Hiện nay tỷ lệ điều trị thành công trên toàn cầu đạt 82%, nhưng tỷ lệ phát hiện chỉ đạt 37% số BN ước tính. Như vậy, còn rất nhiều BN lao không được chữa trị đang tiếp tục lây bệnh cho cộng đồng, và theo ước tính của TCYTTG, mỗi năm có thêm 1% dân số thế giới bị nhiễm lao (tức khoảng 65 triệu người), trong đó hơn 33% số BN lao toàn cầu thuộc về khu vực Đông – Nam Châu Á của chúng ta.

Về dịch tễ học bệnh lao, hiện nay trên thế giới đang có những thay đổi sâu sắc, mà phần lớn là hậu quả của dại dịch HIV/AIDS. Lớp tuổi mà lao mới phát hiện gia tăng thì cũng chính là lớp tuổi nhiễm HIV cao nhất; bệnh lao nặng lên là do HIV, ảnh hưởng của AIDS đối với tử vong do lao rất rõ rệt ở những nước đang phát triển. Đầu thế kỷ 20 tỷ lệ mắc lao là hơn 300 cas trong 100.000 dân, cao hơn trong đa số các nước đang phát triển ngày nay. Hoá trị liệu ngắn ngày đã góp phần làm giảm bệnh lao trong hơn 30 năm qua. Nhưng thời gian gần đây, chúng ta chứng kiến bệnh lao đang quay trở lại và gia tăng ở một số nước, trong đó có  liên quan rõ rệt đến sự gia tăng bệnh HIV/AIDS toàn cầu. Hẳn chúng ta còn nhớ, vào những năm 70 TCYTTG tuyên bố bệnh lao sẽ được thanh toán vào cuối thế kỷ 20, nhưng thực tế thì sao ? Thực tế là vào năm 1993 (tức 23 năm sau lời tuyên bố đó) TCYTTG đã phải ban bố tình trạng khẩn cấp toàn cầu của bệnh lao và mối hiểm hoạ của nó trong tương lai là bệnh lao kháng thuốc. Và cho mãi đến hôm nay, như chúng ta đã biết bệnh lao chưa giảm và cả thế giới đang loay hoai để phòng chống bệnh lao. Đó là do đại dịch HIV/AIDS, tệ nạn ma tuý phát triển, tình trạng vô gia cư, nạn đói hoành hành ở nhiều nơi mà nhất là các nước Châu Phi, chiến tranh sắc tộc, tôn giáo và tình trạng SDD ở nhiều nước trên thế giới.

Đó là tình hình bệnh lao trên thế giới. Còn ở Việt Nam chúng ta thì sao? Việt Nam đứng thứ 13 trong 22 nước có số BN lao cao trên toàn cầu. Trong khu vực Tây - Thái Bình Dương, VN đứng 3 sau TQ và Philipines về số lượng BN lao lưu hành cũng như BN lao mới xuất hiện hàng năm.

Trước những thách thức là bệnh lao kháng thuốc và lao đồng hành cùng HIV, năm 1995, Nhà nước và BYT Việt Nam đã quyết định đưa chương trình chống lao thành 1 trong những chương trình y tế quốc gia trọng điểm. Ban chỉ đạo chương trình chống lao và chính quyền địa phương các cấp đã tham gia tích cực triển khai công tác này, cùng với sự hợp tác và giúp đỡ có hiệu quả về tài chính và kỹ thuật của các tổ chức Quốc tế.

Theo một nghiên cứu của Nguyễn Đình Hường chỉ số nguy cơ nhiễm lao cả nước là 1,5% hàng năm; giữa hai miềm Nam, Bắc thì miềm Nam mắc cao hơn miềm Bắc 2 lần; trong mọi lứa tuổi, nữ giới đều có tỷ lệ mắc bệnh lao thấp hơn nam giới; người > 50 tuổi mắc lao cao hơn rất nhiều lần so với lớp người < 20 tuổi, từ 10 đến 20 lần; trong nhà máy tỷ lệ mắc lao cao hơn cơ quan từ 0,1 – 0,6 lần; trong thành phố mắc lao cao hơn 10 – 50% so với nông thôn; miền núi mắc lao thấp hơn miềm xuôi.

Về kết quả điều trị: trước năm 1991 nhìn chung còn thấp. Kết quả âm hoá đờm chỉ từ 60 – 87%. Cho đến năm 1994, hoá trị liệu ngắn ngày được áp dụng trong phạm vi cả nước, đã nâng cao hiệu quả điều trị lao rất nhiều so với trước đây.

Tiêm phòng lao (BCG) là một biện pháp được coi là phòng bệnh lao tốt nhất. Từ năm 1987 BCG đã được đưa vào CT TCMR quốc gia để phòng ngừa bệnh lao, ngay năm 1989 tỷ lệ tiêm BCG đã đạt 94% trẻ em <1 tuổi. Và chúng ta giữ vững thành quả này cho đến ngày hôm nay.

Kính thưa: Quí vị đại biểu

Hơn 5 năm qua huyện Phú Tân chúng ta triển khai công tác phòng chống bệnh lao đã đạt được nhiều thành quả rất đáng trân trọng. Tuy nhiên trong xu hướng chung thì bệnh lao hiện nay vẫn chưa có chiều hướng giảm trong cộng đồng. Bởi vì, mức độ thuyên giảm dịch tễ lao hàng năm của Việt Nam tương đối chậm; tỷ lệ số người có vi khuẩn lao vẫn còn cao; bệnh lao nước ta thuộc vào loại trung bình cao ở khu vực tây Thái Bình Dương, là khu vực có lưu hành độ lao trung bình trên thế giới.

Đứng trước thực trạng đó, hôm nay chương trình chống lao huyện Phú Tân  mở hội thảo nhằm đánh giá một cách khách quan, khoa học kết quả hoạt động chống lao trong thời gian qua và triển khai KH hoạt động phòng chống bệnh lao giai đoạn 2011- 2015.  Với sự quyết tâm của toàn ngành y tế, sự chung tay, góp sức của cộng đồng, đặc biệt là sự phối hợp chặt chẽ của các ban, ngành đoàn thể trong toàn huyện, trong đó có vai trò không thể thiếu đó là sự lãnh đạo của y tế tuyến trên, sự chỉ đạo sâu sát của cấp uỷ, uỷ ban nhân dân các cấp, chúng ta tin tưởng rằng, với sức mạnh tổng hợp đó, chúng ta sẽ thực hiện thành công các mục tiêu cơ bản trong KH phòng chống bệnh lao trong 5 năm tới của huyện Phú Tân chúng ta. Để làm động lực thực hiện các mục tiêu này, chúng ta phải luôn luôn nhớ rằng: Bệnh lao là kết quả của nghèo đói và nghèo đói lại chính là nguyên nhân thúc đẩy làm cho bệnh lao phát triểm.

Cuối cùng xin chúc SK toàn thể quí vị đại biểu, chúc hội thảo chúng ta thành công tốt đẹp

                                Xin trân trọng cảm ơn !